راه راه: نتایج به دست آمده از آخرین کاوش‌های باستان شناسی نشان می‌دهد که “خواب” نزد باستانیان ‏از اهمیت بالایی برخوردار بوده است‌. به طوریکه در صفحه دوم همان نتایج نوشته است که ‏پارس‌ها، حتی یک دقیقه بیشتر خوابیدن را هم گرامی می‌داشتند. یعنی زمان خواب آنقدر برایشان ‏حیثیتی بود که وقتی در بلند‌ترین شب سال قرار می‌گرفتند کل شب را بیدار می‌ماندند و از ذوق ‏اینکه یک دقیقه بیشتر می‌توانند بخوابند، جشن می‌گرفتند. آن‌ها این شب را «یَلدَوَهَر» می‌نامیدند. ‏گرامیداشت این شب، آداب و رسوم خاصی داشت. «هَندَوَنَه» به عنوان عنصر اصلی این مراسم ‏بوده و آثار آن به خوبی در فسیل‌های به جا مانده از باستانیان پیداست.

باستان شناسان مورد ‏داشته‌اند که یک مرد پارسی، پول نداشته فلافل «یکی بخر دو تا ببر» بخرد تا با همسرش از ‏گرسنگی نمیرند، اما برای خرید هَندَوَنَه، خودش، کلیه‌اش را و همسرش، آن دستبند خوشگله که ‏زیر لفظی گرفته بود را فروختند تا هَندَوَنَه خریده، کنار پنجره بنشینند و شتری گاز بزنند و ‏تخمه‌اش را فوت کنند روی سر خلق‏الله. این‌ها را هم همان باستان شناسان از فسیل‌ تخمه ‏هَندَوَنَه‌های تفی به جای مانده بر استخوان فرق سر همسایه پایینی کشف کرده‌اند. نقش حیاتی ‏هَندَوَنَه به قدری پُررنگ بوده که کوروش در منشور خود با فونت بی تیتر بولد، یک چیزهایی ‏درباره‌اش نوشته.

حتی برخی باشتان پژوهان علت حمله کوروش به پارت‌ها را چنین نقل می کنند که: کوروش به ‏دنبال هَندَوَنَه تمام پارس را جستجو کرد اما چون دیر جنبیده بود و پارسیان دکان‌ها را غارت ‏کرده بودند و از آنجائیکه یک پارسی، سرش برود هَندَوَنَه‌اش نمی‌رود، کوروش با پنداری نیک، ‏گفتاری نیک بر زبان راند و ارتش بزرگ وی در پی کرداری نیک، به صلح و آرامی وارد ‏پارت شدند و تمامی وانت‏های هَندَوَنَه فروشی پارت‌ها را به پارس‌ها کشیدند. باستان شناسان ‏خیلی دل‌شان می‌خواست چیز بیشتری کشف کنند اما چون خورد به شب یلدا، جمع کردند رفتند ‏دنبال هَندَوَنَه خریدند و خوردند.