حق فِرزدن
سربازان مدافع گفتگو در ایران باستان

یکی از حقوقی که در ایران باستان به طبقات بالای اجتماعی داده می‌شد، حق فِرزدن بود. تنها ثروتمندان و اشخاصی که مناصب دولتی داشتند می‌توانستند از این حق برخوردار باشند و باقی مردم و طبقات پایین جامعه از داشتن این حق محروم بودند گرچه در خلوت و به صورت پنهانی یا هنگام سوارشدن بر قاطر و خر، از آن استفاده می‌کردند. حق فرزدن در کل بدین اشاره داشت که صاحب حق، هر قدر، هرکجا و درباره هرچیز می‌تواند سخن بگوید و کسی حق ندارد این حق را از او سلب یا مانع برخورداری وی از این حق شود.
در دوره سلوکیان و اشکانیان مأموران ویژه‌ای برای نظارت بر برخورداری طبقات بالا از حق فرزدن و جلوگیری از استفاده عامه مردم از این حق ایجاد شده بود که از آن به فرفورژه‌ها یاد می‌شود. این نیروهای ویژه بعدتر با برخی شعبده‌بازی‌ها توانستند دولتی هرچند کوچک را در نقطه‌ای از سرزمین ایران تشکیل دهند. فرفورژه‌ها پس از این کودتا و ایجاد دولت خود، خودشان شروع به استفاده از این حق کردند و بیست و چهاری فِرمی‌زدند تا جایی که دولت فرفورژه‌ها دیگر به کارهای دیگر دولتی نمی‌رسید و فقط درحال فرزدن بود.
همین روی زمین ماندن و راکد شدن کارهای دولتی برای حفظ امنیت غذایی و سلامت، توزیع ثروت و امکانات زندگی به صورت عادلانه یا حتی حداقلی، موجب شد تا آب رودخانه‌ها، چاه‌ها و قنوات منطقه زندگی فرفورژه‌ها خشک شود، محصولات کشاورزی به حداقل ممکن برسد و قیمت مایحتاج اصلی مردم سر به فلک بکشد. همزمان نهاده‌های دامی دچار کمبود شدید شدند و در نتیجه پی(چربی) گوسفند برای روشن کردن چراغ پی‌سوز به سختی به دست می‌آمد و مردم اغلب در تاریکی روزگار می‌گذراندند. همزمان قیمت گوشت و تخم‌مرغ نیز با سایر مایحتاج اصلی شانه به شانه می‌کشید بالا.
اما با همه این‌ها، فرفورژه‌ها همچنان به فرزدن مشغول بودند و درباره هرچیزی فر می‌زدند. تاریخ نگارانی مانند شِرودوت در کتاب تاریخ «فرفورژه‌ها، فرزدن با قلب انگشتی» می‌نویسد: پس از مدتی فرزدن که بین یک یا دو یا دوازده ماه گفته شده، فرفورژه‌ها دیدند که دیگر فرزدن خالی لذت همیشگی را ندارد و باید این حق را با روش‌های جدید، به روزرسانی کنند لذا فرزدن متناقض اختراع شد و سریعاً بین مسئولین دولتی فرفورژه، مورد اقبال قرارگرفت و مسئولین دولت فرفورژه با حفظ بی‌ربطی جایگاه و نقش، شروع به بیان اظهارات متناقض کردند. برای مثال یکی می‌گفت اشکانیان به زودی چند گونی سکه اشکانی وارد قلمروی فرفورژه‌ها خواهند نمود و همزمان، دیگری از ارسال سه گونی فرکه (واحد پول فرفورژه‌ها) به قلمروی اشکانیان و واسطه شدن اشکانیان برای مذاکره با چین و ماچین خبر می‌داد.
تنها کار جالبی که فرفورژه‌ها انجام دادند، انتصاب افسران هنگ فرفورژه در دولت‌های پس ازخود بود. به همین دلیل، گرچه از سرنوشت فرفورژه‌ها خبری در دست نیست و باستان شناسان درحال کاووش‌های باستان‌شناسی و تاریخ پژوهان در حال پژوهش‌های میدانی برای یافتن سندی از پایان کار فرفورژه‌ها یا ادامه سلسله آن‌ها در جایی از این کره خاکی هستند. اما آنچه مسلم است، با برآمدن هخامنشیان، قوانین جدیدی برای فرزدن تدوین و ابلاغ گردید و دانشمندان مستنداتی را در اُستان سوخته یافته‌اند که اعطای حق فرزدن به والیان ولایات مرزی، برای اولین بار در دوره هخامنشیان و با تلاش سه تن از نفوذی‌های فرفورژه در دست بررسی بوده است. سنگ‌نوشته‌هایی نیز به دست آمده که برخی افراد عالی‌رتبه که در مدارج بالای فرزدن قرار داشتند، از دو یا سه جا حقوق می‌گرفتند.

ثبت ديدگاه




عنوان