راه راه: اوحدالدین محمدبن محمد اونوَری، معروف به شیخ اونوَری، از شاعران و دانشمندان ایرانی سده ۱۴ هجری قمری بوده است. اونوَری استاد قصیده سرای شعر پارسی و از ریاضیات، حقوق، فلسفه، منطق، هنرهای رزمی بهره‌ور و در روح‌شناسی به زبان خود مرجع بوده است. وجود نشانه‌هایی در شعر او سخن از آگاهی وی از هنرهای رزمی دارد مثلا یک جا در اشعاری که معروف به “اشعارخویشتن ” است و وی در آنجا واقعیات زندگی خود را برای عبرت فرزندانش ثبت کرده است، می‌گوید:

الهی دولتم یک باره باشد
وگرنه ملتی بیچاره باشد
اگر رای آورم در دولتم باز
دهان کارگرها پاره باشد

وجود همین نشانه‌ها در شعر وی محققان را بر آن می‌دارد تا وی را رزمی‌کاری تحصیل کرده بدانند.

زندگی:
اونوَری از مردم شهرستان سرخه بود. اطلاعاتی که از زندگی وی وجود دارد به گزارش‌هایی باز می‌گردد که در تذکره‌ها و آثار ادبی مانند ” الخاطرات و الحکایات” هاشمی، مثنوی “میکروفون” آخوندی، ” الساندویچی” فائزه‌هاشمی، ” الچیزُ الانتخابات” موسوی، ” البکائات و البُغض” جهانگیری و ” اسرار الاستخر” نعمت‌زاده، گردآوری شده است. به گفته‌ی جهانگیری، او در جوانی در مدرسه برجامیه‌ی انگلستان به دانش آموختن پرداخت و در زمان کوتاهی به دانش عمیقی در ریاضیات دست یافت و در همان زمان بود که روش‌هایی را برای احتمال آمدن یک سال جدید پس از اتمام سال فعلی با ضریب خطای صفر کشف کرد که هنوز در کشور‌های اروپایی تدریس می‌شود. وی در مقدمه‌ی کتاب خود می‌گوید: “امسال سال ۹۴ است و سال دیگر ۹۵ خواهد بود” سپس به محاسبات خود تا ۱۰ رقم اعشار ادامه می‌دهد.

ابو‌علی سینا در کتاب قانون در طب می‌گوید که خوارزمی پس از خواندن کتاب اونوَری دچار انقلاب فکری شد و در نهایت کتاب ” الجبر و المقابله” خود را نوشت. ابوعلی سینا ادامه می‌دهد: ابوموسی خوارزمی روز و شب در حلقه‌ی مریدان اونـوَری بود و دائما از وی می‌پرسید: ای شیخ چگونه حساب کردی که سال دیگر ۹۵ خواهد بود؟ و اونـوَری جواب می‌داد: دیگه دیگه.
اونوَری سفرهای بسیاری به اون‌وَر دنیا، یعنی ولایات پاریس و انگلیس و شاخ آفریقا و جامائیکا و جیبوتی و… داشت و از این رو به شیخ اونوَری شهرت پیدا کرد. وی در دوران کمال شاعری‌اش در تخت‌گاه سلطان محمدخاتمی بود و از وی اصول کُلی بی‌برنامه‌گی را آموخت. سلطان محمد در روز تاج‌گذاری‌اش اعلام کرده بود که هیچ برنامه‌ای برای پادشاهی نداشته است و اصلا فکرش را هم نمی‌کرده که پادشاه شود.
اونوَری را بنیانگذار قانون ” تقصیر قبلی است” می‌دانند. به طوری که مردمان اروپا این قانون را در کشور داری به کار می‌برند. او در شعری که در توضیح همین قانون است می‌گوید:

هر بلایی کز آسمان آید
گرچه بر دیگری روا باشد
به زمین نارسیده می‌پرسد
خانه‌ی احمدی کجا باشد؟

شهرت اونوَری به دلیل استدلات و قدرت بالای پردازش ادبی وی است. در شعری که به خاتمی منسوب است آمده:

در شعر سه تن پیمبرانند
هرچند که لا نبیُ بعدی
اوصاف و قصیده و غزل را
آخوندی و اونوَری و سعدی

درباره‌ی تاریخ وفات وی بین ۲۹ اردیبهشت ۹۶ و سال ۱۴۰۰ بین محققان اختلاف است. جان سباستین کری، ایران شناس غربی، سال ۱۴۰۰ را سال درگذشت وی می‌داند. با این وجود قالیباف در کتاب خود ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ را عنوان کرده است.

نمونه‌ای از اشعار وی:

در مذمت اسحاق:
چه راز است آنکه اندر سر گرفتی
به یکباره دل از من بر گرفتی
تو را گفتم که تنها پوششم باش
ولی رفتی، رهی دیگر گرفتی
مرا در پیش ابراهیم کُـشتی
هوای میز من در سر گرفتی

در دوری از پاستور:
ای دیر بدست آمده بس زود برفتی
آتش زدی در میزم و پُر دود برفتی
چون آمدن بذرپاش دیر رسیدی
چون رفتن ما روی سرِ کود برفتی

باز هم در مذمت اسحاق:
تا بُود در دام اسحاقی گرفتاری مرا
کی بود ممکن که باشد خویشتن داری مرا؟
سود کی دارد که باشد پوششی‌ات عشق میز
چون ز من بربود این عاشق به طراری مرا

در پُر رویی خود:
ای شیخ بلندیت رسیده است به جایی
در طاق سماوات به گوشت برسد ابر
گر روی تو چون قد تو باشد به درازی
از روی تعجب برود کُرک و پر از بـبر