راه راه: در قسمت قبل از سلسه مباحث ادبی ستون هفتگی ادویات ایران، شما را با یکی از مفاخر ادبیات ایران، یعنی: شیخ حسن روحانی سمنانی آشنا کردیم و گفتیم که فلان. و قرار بود که پرونده‌ی کتاب منطق الخیر را در همان قسمت قبلی ببندیم، که جا نشد. اما این هفته به ذکر ویژگی‌های کتاب منطق‌الخیر و اشعاری از آن می‌پردازیم.

♢ وجه اسمی منطق‌الخیر:
درباره‌ی این که چرا روحانی نام کتاب خود را این‌جور انتخاب کرده است باید به داستان این کتاب اشاره کرد، و آن هم شرح حال تعدادی سیاست‌مدار است که برای شناختن رئیس‌جمهور واقعی، راهی ساختمان پاستور واقع در کوه قاف می‌شوند. آن‌ها باید برای رسیدن به آن مکان، از هفت وادی عبور کنند که در نهایت از بین گروه انبوهی از سیاست‌مداران، تنها شش نفر به آن جا راه پیدا می‌کنند و با نگریستن در آینه‌ی مردم، تصویر دو سیاست‌مدار را در آن می‌بینند. چون روحانی در این داستان عرفانی و تمثیلی، قصد دارد تا راه رسیدن به خیر مطلق که همان پست ریاست‌جمهوری است و از هفت وادی می‌گذرد را به مردم نشان دهد؛ نام کتابش را منطق‌الخیر گذاشته است. رسیدن به خیر مطلق، در منطق الخیر روحانی از هفت منزل می‌گذرد. او این هفت منزل را هفت وادی یا هفت شهر عشق می‌نامد. این هفت وادی ( از دید وی) به ترتیب عبارتند از:
۱- احساس تکلیف ۲- عشق ۳- معرفت ۴- نام‌نویسی ۵- تبلیغات ۶- نتایج و ۷-حیرت. که سرانجام به وادی “گندکاری” می‌انجامد.
چون روحانی از معدود عارفان سیاست‌مدار است که این هفت وادی را پشت سر گذاشته است؛ مورد آفرینِ دیگر سیاست‌مداران واقع شده است.
مثلا مولانا عباس آخوندی(کثرالله امواله) درباره‌ی او چنین می‌سراید:

هفت شهر عشق با برجام گشت
ما هنوز اندر جکوزی مانده‌ایم.

♢ وزن و قالب:
منظومه‌ی منطق‌الخیر در قالب مثنوی و در بحر رمل برجام منفور (محذوف) یعنی ( فاضحاتن فاضحاتن فاضحن) سروده شده است.

♢ آغاز:
این کتاب با مذمت‌هایی نسبت به محمود آغاز می‌شود. به عنوان مثال:
در تو ای محمود کو معنی حزب؟
بعد از این دیگر مکن دعوی حزب
یا
پاک رایی از تبار انقلاب
یک شبی محمود را دیدش به خواب
گفت ای سلطان خوب و پُر اَدا
حال تو چون است در پیش مَشا؟
گفت ای بابا دلت باری خوش است
مرد مومن این همه خواری خوش است؟
بود سلطانیم در آخر خطا
سلطنت کی خیزد از مُشتی مَشا

سپس به ستایش دکتر ظریف و رئیس‌جمهورهای دوگانه می‌پردازد:

آفرین دکتر ظریف پاک را
آن که زد کُرک و پرِ باراک را
هسته‌ای؛ بر آب جاری ول بداد
آجر و سیمان به قلبش قِل بداد

ابیات ابتدایی داستان، شش سیاست‌مدار را توصیف می‌کند. این سیاست‌مداران همان‌هایی هستند که به آخرین مراحل راه پیدا می‌کنند:

اولی یک آدم زیر آب زن
دومی مردی حسود و ضد زَن
سومی یک قد دراز کم عتاب
می‌کنند این سه جهان‌ها را خراب
چارمی مردی غیور و عاقل است
پنجمی یک باکلاس کامل است
شیشمی مردی رشید و جان فدا
گاه هم درآورد حرص مرا

♢ ترجمه به زبان‌های دیگر:
منطق‌الخیر اولین بار به همت سباستین جان‌کری به زبان انگلیسی ترجمه شده است. جان‌کری از مترجمان منظومه‌ی طنز ” برجام و یک ملت” که شاهکاری مشترک از شیخ سمنان و دکتر ظریف است؛ محسوب می‌شود.

پایان