کتاب (و نه کتابخوانی) در جامعه دارای کارکردهای فراوانی است که در این نوشتار قصد داریم به آنها اشاره کنیم.

الف. کتاب به مثابه آکسسوار منزل:

اولین و یکی از مهم‌ترین کارکردهای کتاب در جامعه ما تزیین دکوراسیون منازل طبقه متوسط است. کتاب نزد این عده از افراد به مثابه آکسسوار منزل مورد استفاده قرار می‌گیرد. لذا مهم‌ترین ویژگی کتاب برای آنها کیفیت کاغذ، قطع و قطر، جنس جلد، نوع چاپ، ثقالت نام (یعنی نام کتاب سنگین و دهن‌پرکن باشد) و قیمت آن است. به همین دلیل هم است که در کتابخانه آنان هم کتاب «تطورات صور زندگی اجتماعی از یونان باستان تا مدرنیته متاخر» یافت می‌شود و هم کتاب «قاصدک با من بگو چرا؟!»

ب. کتاب به‌عنوان ابزار حفظ تعادل:

همان‌طور که به‌طور کلی خانم‌ها بدون حمل کیف‌دستی قادر به حفظ تعادل خویش در هنگام راه‌رفتن در خیابان نیستند (حتی اگر نیازی هم به کیف‌دستی نداشته باشند!) برخی از افراد نیز  هستند که بدون زیربغل زدن یک جلد کتاب (ترجیحاً خوش‌عنوان!) امکان حفظ تعادل خویش را در خیابان ندارند. پس دومین کارکرد کتاب را هم متوجه شدیم…

ج. کتاب به عنوان لوازم ایجاد کتابخانه:

از آنجا که بخشی از بودجه فرهنگی مملکت می‌بایست صرف ارتقای فرهنگ کتابخوانی گردد و از آنجاتر که تنها فعالیت مذهون (اسم مفعول به ذهن خطور کردن!) در این زمینه که به ذهن مسئولان فرهنگی این کشور می‌رسد ایجاد و تجهیز کتابخانه در سرتاسر میهن پهناورمان است، سومین کارکرد کتاب آشکار می‌گردد. کمک به ارائه گزارش عملکرد مسئولان!

د. کتاب به مثابه نان:

کتاب از چند جنبه نقش نان را در زندگی افراد بازی می‌کند. جنبه اول، نان برای کمپانی‌های چاپ و نشر بناجیل (جمع خیلی مکسر بنجل) است. اگر چیزی بنام کتاب نبود ناشران «سری زن» همچون انتشارات «صدای آسمان!»، «نوای عشق»، «جانان بی‌وفا»، «سوی بهشت»، «کلسیم بوسه» و نظیر آنها با سفره خالی شرمنده زن و بچه‌شان می‌شدند. جنبه دوم، نان برای مؤلفان «سری‌نویس» است که حدود یک ماه زمان برای خلق یک ایده و محتوا صرف می‌کنند و حدود پانزده سال برای بازنویسی آن ایده در ۸۰۰  قالب مختلف هدر می‌دهند. این افراد معمولاً وضع مالی قشنگی دارند! جنبه سوم، نان برای «سری‌فروش»های کتاب است. این دسته از فروشندگان در کار فروش کتاب‌هایی هستند که یک چیز آنها زرد باشد. آن یک‌چیز می‌تواند شامل جلد، محتوا، قالب و یا حتی مخاطب باشد! مخاطب زرد اساساً رگ حیات این فروشندگان است.

ه. کتاب به مثابه ظرف:

یکی دیگر از کارکردهای کتاب در کشور ما، ریختن تخمه، آلبالو یا قراردادن لبوی داغ بر روی آن توسط دست‌فروشان و ارائه آن به بچه‌های مظلوم مدرسه‌ای است که یک اسکناس ۵۰ تومانی به عشق خوردن چلسمه از جیب مبارک پدر، کِش رفته‌اند. البته این مورد در زمان بیلبیلک میرزا اتفاق می‌افتاد و اکنون ظرف‌های یک‌بار مصرف این کارکرد مهم کتاب را از آن گرفته‌اند، اما هنوز که هنوز است به وقت ضرورت می‌توان از آن استفاده کرد.